ایالات متحده آمریکا: گزینه کودتا روی میز است

ژنرال آمریکایی به سوی ایران پرواز می‌کند و با “دوستان قدیمی” ملاقات می‌کند، روز بعد، به دستور شاه، نخست وزیر محمد مصدق عزل می‌شود. وقتی که نیروهای نظامی ایران برای کودتا مردد بودند، دوستان آمریکایی میلیون‌ها دلار به تهران، برای خرید حامیان مصدق و ایجاد تظاهرات خیابانی در حمایت از شاه، اختصاص می‌دهند. کودتای 28 مرداد شکل می‌گیرد و نخست وزیر، بقیه عمر خود را تحت بازداشت خانگی سپری می‌کند. البته این تنها یکی از کودتاهایی بود که سازمان سیا “از ابتدا تا انتهای آن” نقش داشت. در طول نیمه دوم قرن 20ام کودتاهای بسیاری با حمایت آمریکا در سراسر جهان شکل گرفت.

در این پست سعی می‌کنیم دخالت پنهان ایالات متحده در هفت کودتای موفق را بررسی کنیم. (به ذکر مداخلات نظامی ناموفق آمریکا برای مقابله با شورش‌های آزادی خواهانه و اقدام به ترورهای ناموفق آزادی خواهان، از جمله برنامه ریزی برای کشتن فیدل کاسترو با سیگار برگ انفجاری که با شکست روبرو شد، نمی‌پردازیم.)

در اینجا تاریخچه مختصری از مهمترین موارد کودتا را که توسط سازمان سیا برنامه‌ریزی و هدایت شده است را می‌آوریم.

ایران 1953: با وجود ادامه گمانه‌زنی‌ها در مورد نقش سازمان سیا در کودتای سال 1949 که به نصب یک دولت نظامی در سوریه سبب شد؛ برکناری نخست‌وزیر محمد مصدق، نخستین کودتا پس از جنگ سرد است که دولت آمریکا به دخالت در آن اذعان کرده است. در سال 1953، پس از گذشت نزدیک به دو سال از نخست وزیری مصدق، که در طی این مدت، او قدرت شاه را به چالش کشید و صنعت نفت ایران را که قبلا توسط شرکت‌های بریتانیا اداره می‌شد را ملی کرد، او را در دفتر کار خود بازداشت کرده و مجبور کردند بقیه عمر خود را تحت بازداشت خانگی به سر ببرد.

گواتمالا 1954: اگرچه ایالات متحده در ابتدا از جاکوبو آربنز، رئیس‌جمهور وقت گواتمالا (که پس حکومت چندین دیکتاتور به قدرت رسید و اصلاحات بسیاری انجام داد) حمایت می‌کرد، با این حال بعدها ایالات متحده احساس کرد که اصلاحات ارضی او مغایر با منافع شرکت United Fruit است (که یک شرکت آمریکایی بود.) پس با دخالت سازمان سیا و نفوذ در ارتش، جاکوبو سقوط کرد، در این کودتا ایالات متحده به تجهیز، آموزش و حمایت مالی از شورشیان و نیروهای شبه نظامی پرداخت. این کودتا باعث جنگ داخلی 36 ساله در گواتمالا شد که منجر به کشته شدن بیش از 200 هزار نفر شد.

کنگو 1960: پاتریس لومومبا رهبر استقلال کنگو از استعمار بلژیک بود، مخالفت‌های پی در پی لومومبا با مقامات بلژیکی به مجادله‌های مکرر بین او و مستشاران بلژیکی انجامید که همچنان بر استخراج و صادرات معادن سرشار کنگو از استان کاتانگا، در جنوب این کشور نظارت می‌کردند. لومومبا از نفوذ بلژیک در کاتانگا باخبر بود و برای همین دستور اخراج مستشاران بلژیکی را صادر کرد. اما فرمان لومومبا توسط مقامت بلژیکی نادیده گرفته شد. لومومبا که از بر قراری نظم توسط نیروهای سازمان ملل ناامید شده بود، این‌بار از مسکو (اتحاد جماهیر شوروی) درخواست کمک کرد، همین بهانه کافی بود تا سازمان اطلاعاتی آمریکا (سیا) و استعمارگر سابق کنگو (یعنی بلژیک) در طی کودتایی رئیس جمهور وقت کنگو را عزل کردند. ژنرال‌های بلژیکی پس از قطعه قطعه کردان لومومبا و دو وزیر وفادارش آنها را در اسید سولفوریک انداخته و بقایای اجساد را هم سوزانده شد.

جمهوری دومینیکن 1961: وحشی‌گری‌های دیکتاتور دومینیکن رافائل تروجیلو، که شامل پاکسازی قومی هزاران تن از مردم هائیتی در جمهوری دومینیکن و تلاش برای ترور رئیس جمهور ونزوئلا بود، با کشته شدن وی توسط مخالف سیاسی مسلح پایان یافت. با وجود آنکه فرد مسلحی که به تروجیلو شلیک کرده بود مدعی شد که “هیچ کس به من نگفت بروم و تروجیلو را بکشم.” در واقع از حمایت سیا برخوردار بود. کمیته چرچ دریافت که حمایت مادی از جمله سه هفت تیر و سه تفنگ به مخالفان مختلف ارسال شده است. مقامات آمریکا می‌دانستند که مخالفان به دنبال سرنگونی تروجیلو هستند، پس ترور می‌توانست گزینه خوبی باشد.

ویتنام جنوبی 1963: نگو دین‌دیم نخستین رئیس جمهور ویتنام جنوبی بود. او در نظام کاتولیک‌مذهب خود در سال ۱۹۶۳ افراشتن پرچم بودایی را به هنگام جشن بودایی وساک ممنوع اعلام کرد. اعتراضات به این اقدام به کشته شدن ۹ تن از معترضان غیرنظامی به‌دست نظامیان حکومتی انجامید. در جریان این تحولات ژنرال‌های ارشد ارتش جمهوری ویتنام در سال ۱۹۶۳ پس از مذاکراتی که با ایالات متحده داشت، با برنامه‌ریزی سازمان سیا سرانجام کودتا کردند و نگو دین‌دیم را کشتند.

برزیل 1964: ژائو گولارت، رئیسجمهور اصلاح طلب برزیل بود که می‌خواست در برزیل دست به اصلاحات ارضی بزند، ولی نیروهای محافظه کار و زمین‌داران بزرگ، با کمک ارتش مانع از اقدامات او شدند و با کودتای نظامی که ایالات متحده آمریکا از آن پشتیبانی مالی و تجهیزاتی کرد دست به کودتا زدند. نتیجه این کودتا، حکومت نظامیان در برزیل بود که به مدت ۲۱ سال یعنی تا سال ۱۹۸۵ ادامه داشت.

شیلی 1979: آمریکا هرگز نمی‌خواست که سالوادور آلنده، نامزد سوسیالیستی که در سال 1970 به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد، قدرت را به دست بگیرد. به همین دلیل ایالات متحده آمریکا، فشار اقتصادی و دیپلماتیک زیادی روی دولت شیلی آورد. سرانجام در ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳ ارتش شیلی با همراهی سازمان سیا، سالوادور آلنده را برکنار کرد. آلنده در این کودتا، به همراه نزدیک به سه هزار نفر از یارانش کشته شد و آگوستو پینوشه قدرت را در دست گرفت. سیا همچنین پس از روی کار آمدن پینوشه در سال 1973 کمپین تبلیغاتی را در حمایت از نظام جدید وی به راه انداخت و این در حالی است که از نقض شدید حقوق بشر، از جمله کشتار مخالفان سیاسی آگاه بود.

آنچه خواندید تنها بخش کوچکی از مداخلات ایالات متحده امریکا در سرنوشت میلیون‌ها انسان بود. سعی کنید در مورد تئوری‌های توطئه علیه اخوان المسلمین در قاهره و نیز اتهامات اخیر ایالات متحده به سوریه در مورد بکار بردن سلاح‌های شیمیایی و دیگر اتفاقات مهمی که امروز در این کره خاکی روی می‌دهد، لحظه ای بیاندیشید. مداخلات نظامی ایالات متحده آمریکا تا سال 2006 را هم ببینید.