ورمی کمپوست – ضرورت استفاده از کودهای زیستی

مشکلات زیست محیطی ناشی از کاربرد کود های شیمیایی، انرژی و هزینه های تولید و مصرف آن‌ها و اثرات سوئی که بر چرخه های زیستی و پایداری نظام‌های زراعی دارند از یک سو و مسأله تأمین غذای کافی با کیفیت مناسب برای جمعیت روز افزون جهان از دیگر سو تجدید نظر در روش های افزایش تولید محصولات زراعی را ضروری ساخته و از این رو کاربرد فرآورده های زیستی برای تغذیه گیاهان زراعی به عنوان راهکاری بنیادین مد نظر قرار گرفته است.

سالانه 4.4 میلیون تن انواع کود شیمیایی در کشور مصرف می‌شود. در حال حاضر به دلیل یارانه بالایی که به کودهای شیمیایی تعلق می گیرد، قیمت پایین این کودها، پایین بودن توان اقتصادی کشاورزان و توزیع آن طی سال های اخیر، مصرف کودهای شیمیایی در اراضی باغی و زراعی کشور افزایش یافته است.

یکی از دلایل پایین بودن مصرف فرآورده های آلی و زیستی کشاورزی و بالا بودن مصرف کودهای شیمیایی در سال های اخیر، عدم اطلاع رسانی درست در استفاده از انواع کودها، می‌باشد. از نتایج بی‌رویه استفاده از کودهای شیمیایی می‌توان به تشدید آلودگی آب و خاك، تخریب ساختمان خاك، شور و سفت شدن خاك، سرطان و جهش های ژنتیکی در انسان، برهم خوردن تعادل عناصر غذایی خاك، تولید محصولات غذایی بی‌کیفیت و صرف هزینه‌های گزاف برای تولید محصولات کشاورزی و غذایی، اشاره کرد.

استفاده از کرم‌های خاکی در مدیریت بقایای آلی، توجه زیادی را در بیست سال گذشته و در بسیاری از کشورهای دنیا به خود جلب کرده است، مقوله ای که طرح های تحقیقاتی و اقتصادی زیادی را به دنبال داشته است.

در کشورهای پیشرو در این زمینه، ورمی تکنولوژی یک صنعت با ارزش افزوده بالا و بسیار فعال محسوب می‌شود و علومی همچون ورمی‌کولوژی به بحث در مورد بیولوژی و اکولوژی کرمهای خاکی می‌پردازد. بازیافت و اصلاح مواد آلی حاصل از پسماندهای شهری و کشاورزی و تولید محصول با ارزش ورمی کمپوست (مجموعه بقایای بستر و کرم‌ها و فضولات کرم) و ورمی‌کست (فقط فضولات کرم) و همچنین تکثیر کرم‌های خاکی جهت استفاده در مصارف مختلف و افزایش سرعت تحقیقات علمی متمرکز در این موارد منجر به توسعه ورمی تکنولوژی برای اهداف کشاورزی، اقتصادی و صنعتی شده است.

نتایج نهایی این فرایند منجر به تکثیر و تولید کرم‌های خاکی و تولید ورمی‌کست برای اهداف کشاورزی و مدیریت زیست محیطی و کاهش حجم پسماندهای آلی خواهد شد.

صنعت ورمی کالچر و ورمی کمپوست در ایران هنوز در نخستین مراحل رشد و عدم بلوغ بسر می‌برد و اکثر فعالیت های آن در جهت توسعه مصرف داخلی و در مقیاس کوچک متمرکز شده است. در این راستا، مسائل و مشکلات زیادی، تولیدکنندگان و محققین بخش کشاورزی ایران را به چالش کشیده است.

از یکسو مسائلی همچون کیفیت ورمی کمپوست تولید شده و عدم وجود نظارت مناسب، نوع گونه‌های مورد استفاده در این فرآیند، کاهش تنوع زیستی کرم‌های خاکی بومی و اثرات نامطلوب کرم های خاکی غیر بومی، از جایگاه تحقیقاتی برخوردار نیست، از طرفی دیگر تولیدکنندگان ورمی کمپوست عمدتأ فاقد آشنایی لازم با این فرآیند بوده و مرجع نظارتی معتبر در این زمینه وجود ندارد.

منبع: مقاله مجتبی یحیی آبادی و کاظم خاوازی برای اولین کنگره نیم قرن مصرف کود در ایران.