باستان شناسی تایتانیک

درون آزمایشگاه اقیانوس شناسی کشتی ژان چارکوت¹، مجموعه­ ای از نمایشگرها، تصاویر امواج صوتی دستگاه ردیاب صوتی زیردریایی² از لاشه کشتی تایتانیک را نشان می­ دهند، که بخشی از تلاشی است که به پیدایش نخستین نقشه باستان شناسی جامع از ایستگاه می ­انجامد. (مؤسسه کورتسی ویت/رابرت ستریک)

غواصی بر روی تایتانیک

در انتهای اقیانوس، قرن­ ها، با کمترین حادثه و رخداد می­ گذرد. اما در 15 آوریل 1912، در عمق آتلانتیک، 375 مایلی جنوب شرقی هلیفاکس، نوا اسکاتیا³، همه چیز تغییر کرد. ساختار فولادی عظیم، پس از سقوط بیش از دو مایل، به گل و لای برخورد نموده و به زیر خاک رس ضخیمی رانده شد. گل و لای برخاست هنگامی که صدای ضربتی شدید در تاریکی طنین انداخت. دیگر تکه­ های بزرگترین کشتی بخار مسافربری جهان همچون بارانی تند و شدید به دنبال هم به پایین روانه شدند. سینه کشتی به سرعت پایین آمد، ابتدا دماغه، شیار عمیقی درون خاک رس ایجاد کرد. در طی چند ساعت بعد، قطعات بدنه، ظروف، ماشین آلات، کاشی­ های مشمعی کف – و بقایای مردم – مایل ­ها در سراسر بستر اقیانوس ته نشین شدند. آنچه که زمانی شهر شناوری بوده متلاشی شد و دو و نیم مایل به پایین پراکنده گشت. بیش از 1,500 نفر جان خود را از دست دادند.

به آرامی اما به شکلی اجتناب ناپذیر، فرایندهای آبهای عمیق به کار افتاد. موجودات زنده دریایی و خاک رس اسیدی چوب و دیگر مواد آلی، از جمله بقایای انسان را به مصرف رساند. باکتری در یک جا مستقر شد و شروع به خوردن و ساییدن فولاد و بجا گذاشتن پیچک ­ها و گودال­ هایی از تولیدات جانبی قرمز، نارنجی و زرد رنگ نمود. گوشه­ ها و زوایای واضح کشتی تیره و محو شد و نام شکوهمند روی سینه کشتی، تایتانیک، در آب حل شد. گل و لای به آرامی بر روی قاب­ های سالم و دست نخورده، و درهایی که هنوز روی لولاهایشان قرار داشتند، یک تخت فلزی که لباس شبی روی آن را پوشانده بود، انباشته شد.

در سال 1912، توماس هاردی در شعری حزن انگیز تایتانیک را این گونه تجسم نمود “در سراسر آینه ­های گرانبها / به سوی شیشه ­های مجلل / کرم­های دریایی می­ خزند – جانورانی عجیب، لاغر، گنگ و لال، بی تفاوت”.

اتاق­ ها و کابین­ های سالم و دست نخورده که زمانی مملو از هوا، نور و مسافران بود، پر از آبی با فشار 6,000 پوند در اینچ مربع و به ظاهر حیاتی بیگانه بود. در طی دهه­ ها، لاشه کشتی به پناهگاهی برای موجودات آبهای عمیق همچون خرچنگ­ های ارواح⁴، کرینوئیدها⁵، کرم­ها تبدیل شد- مجموعه­ ای از “آبسنگ­ها” درون چیزی که زمانی صحرای آب­های عمیق بوده است.

هفتاد و سه سال پس از غرق شدن، در صبح زود از 1 دسامبر 1985، آرگو، یک وسیله نقلیه بدون سرنشین آبهای عمیق برای نخستین بار تاریکی را برهم زد. آرگو، با حمل دوربین­ های تصویر برداری و دستگاه ردیاب صوتی زیردریایی، در انتهای مایل­ ها کابل­ هم محور به وسیله کشتی کنور⁶ مؤسسه اقیانوس شناسی وودز هول⁷ کشیده می­ شد. آرگو تصاویری دانه­ دار، بلادرنگ از عمق آب به کشتی ارسال نمود – نخستین تصاویری که جهان از تایتانیک دیده است عکس­ های سیاه و سفیدی است که در هنگام ترک ساحل ایرلند در سال 1912 گرفته شد.

انسان­ها نخستین بار سال بعدی در زیردریایی تحقیقاتی الوین⁸ ، با نگریستن از طریق دریچه­ های کوچک، از لاشه تایتانیک بازدید کردند. در سال 1987، زیر دریایی دیگری به نام ناتل⁹، به نرمی در سراسر ایستگاه حرکت کرد و با یک بازوی رباتیک با دقت نخست 1,800 آثاری که در طول آن اعزام می­ بایست از زیر گل و لای یافت شود را به دست آورد. پس از آن، طلوع عصری نوین در کاوش­ های ما جهت مطالعه گذشته ­ای بوده که در ژرفای اقیانوس مدفون است.

در سال 2010 دو وسیله رباتیک بسیار پیشرفته، به همراه دستگاه ردیاب صوتی زیردریایی با وضوح بالا و سیستم­ های تصویر برداری، برای خلق نخستین نقشه جامع ایستگاه تایتانیک، به طور منظم به صورت متقاطع بستر اقیانوس را خود پیمودند. ربات دیگری، در انتهای یک کابل فیبر نوری، با ارسال تصاویر سه بعدی، تمام رنگی، زنده به سطح، به دانشمندان اجازه می­ داد که به صورت مجازی بر روی عرشه کشتی حرکت کنند. این آخرین تلاش تحقیقاتی، که من نیز بخشی از آن بودم، تغییر الگویی از باستان شناسی زیردریا ارائه نمود. برای نخستین بار، تایتانیک می­‌توانست مورد بررسی قرار گرفته و همانند دیگر ایستگاه ­های زیردریایی مورد کاوش و جستجو قرار گیرد – حتی عمق بسیار زیاد دیگر مانعی برای باستان شناسی نیست. به لطف پیشرفت سریع فناوری و کار میان رشته ­ای، باستان شناسان از چشم اندازی بسیار جدید بر روی ایستگاه­ هایی همچون تایتانیک و سوال­ های جدیدی برای پرسیدن برخوردارند، سوال هایی که از شروع باستان شناسی زیر دریا درست پنجاه سال پیش، ما هرگز در رویا هم نمی­ توانستیم ببینیم.

در سراسر زمانی که فناوری آبهای عمیق نخستین بار در حال پیشرفت بود، همین امر نیز در مورد باستان شناسی زیر دریا صورت گرفت. روش­ ها و شیوه ­های فنی خاص آن از طریق پیشگامانی همچون ژاک یوس کوستو¹⁰، فردریک دوما¹¹، پیتر تراکمورتون¹²، آنر فراست¹³، جورج بیس¹⁴شروع به شکل گیری در اواخر دهه 1950 نمود. کار آنها با نخستین کاوش زیر دریای یک لاشه کشتی توسط بیس– یک کشتی عصر مفرغی در دماغه گلیدنیا در ترکیه – در سال 1960 به اوج خود رسید. هنگامی که همکاران پرسیدند که آیا باستان شناسی “مناسبی” می‌تواند زیر دریا انجام شود، بیس گفت باستان شناسی، باستان شناسی است، بدون توجه به اینکه کجا صورت گیرد. از آن پس، هزاران ایستگاه باستان شناسی زیر دریا، از لاشه کشتی ­ها تا ایستگاه­ های ماقبل تاریخی تا شهرهای غوطه ور در آب، مشخص، مستند و حفاری شد. غواصی پیشرفته، به ویژه فناوری گاز مخلوط ، به غواصان اجازه داده است که بدون اثر گیجی و منگی حاصل از هوای تحت فشار روی مغز، به عمق بیشتری رفته و مدت زمان طولانی تری بمانند. هرچند، ایستگاه ­های موجود در اعماق زیاد، هنوز فراتر از دسترس غواصان قرار دارند.

از قضای روزگار، نخستین گامها در گسترش باستان شناسی زیر دریا به اعماق، با فاجعه تایتانیک برداشته شد، از آنجا بود که نخستین دستگاه ­های ردیاب صوتی زیردریایی پیشرفت کرد و پس از پایین رفتن جهت تعیین و اجتناب از کوه ­های یخ شناور مورد آزمایش قرار گرفت. این فناوری در طی دو جنگ­ جهانی و در جنگ سرد، با حرکت به درون آبهای عمیق ­تر تا مهیج ­ترین کشف خود تا به امروز (تایتانیک) بهبود یافت. اما حتی در سال 1985، این تفکر که تایتانیک مورد بررسی، عکس­برداری، نقشه­ برداری همچون یک ایستگاه باستان شناسی قرار گیرد همانند چیزهای علمی تخیلی به نظر می‌­رسید.

معرفی سیستم موقعیت یاب جهانی (GPS) گام بزرگ بعدی بود، که به ارائه پلتفرمی بر روی آنچه که داده­ های ردیاب صوتی زیر دریایی با نقشه­ های بسیار پیشرفته و تصاویر ماهواره­ ای را ادغام کند، می­ پرداخت. دستگاه ­های رباتیک بهتری تکامل یافتند، همچون زیر دریایی­ های باسرنشین که می‌­توانستند حتی ژرف­تر از تایتانیک سفر کنند. اما زیر دریایی­ ها به سختی به عنوان غواصی بر روی ایستگاه مورد استفاده قرار می­‌گیرند. آنها بر پایه فناوری جنگ سرد با کابین ­های بسیار کوچک برای خدمه، محصور شده با دستگاه حفظ حیات، پیشرانه ­ها، باتری­ ها، چراغ ­ها، دوربین­ ها و دستگاه ردیاب صوتی زیردریایی، ساخته شده ­اند. در وضعیت دمرو خوابیده، گردن دراز شده رو به بالا در هوای سرد، کپسول­ های تاریک، دانشمندان بادقت از طریق دریچه­ های کوچک به بیرون نگاه می­ کنند و با تکیه بر ابزارهای پیشرفته و بازوهای مکانیکی به تعامل با محیط بیرون می ­پردازند.

نخستین غواصی من با زیر دریایی در سال 2000 بود، در یک زیر دریایی از رده میر روسی، که به ارزیابی لاشه و گردشگری فرهنگی در ایستگاه تایتانیک پرداختم. من با هر دو شرایط دشوار و مهارت باور نکردنی که مورد نیاز این ناخداهای گمنام بوده که شروع، غواصی، هدایت و صعودی بی خطر را انجام دهند، مواجه شدم. همچون ناخدای زیر دریایی شرکت نجات و نمایش .RMS Titanic Inc به نام پل- هنری نارجلو¹⁵ . باید متذکر شد که، آن مأموریت­ ها به تایتانیک تنها نگاه­ هایی اجمالی از طریق “سوراخ کلید” بود. من غواصی با زیر دریایی را این گونه سپری کردم با پیشانی فشرده شده ساعت­ها در برابر فولاد سرد بدنه میر تا از طریق شیشه­ های پلکسی گلس به ضخامت چهار اینچ به بیرون خیره شوم – من دقیقا منظورش را می­ دانم. هر یک از آن غواصی­ ها به طور فزاینده­ای به دانش ما از تایتانیک افزود، اما توانایی انجام بررسی با جزئیات اساسی، نقشه­ ای با دقت، و اندازه­ گیری – چه رسد به اعمال نظم و انظباط باستان شناسی یک شبکه و واحدها، به عنوان فردی در یک ایستگاه غواصی زیردریا –دست نیافتنی ماند.

پس از بازدید سال 2000 من از تایتانیک، در مجله باستان شناسی نوشتم: ما جاهای گودبرداری شده ­ای را دیدیم که نشان دهنده جایی بود که قطعات انتخاب شده ­ای از مجموعه آثار مکشوفه – نه شبکه­ ها، نه نمونه برداری علمی –  به سادگی برای نمایش هایشان یا ارزش مالی برداشته شده است. آنچه که در اینجا اتفاق می­ افتد دو و نیم مایل پایین و خارج از دید بیشتر دنیا، باستان شناسی نیست. به طور خلاصه، به غیر از قسمت سینه سالم و دست نخورده معروف و عقب کشتی و خاطرات ناخدای زیر دریایی، بدون “نقشه راه” جامع، چه رسد به یک طرح بسیار مبسوط از ایستگاه باستان شناسی، چیزی وجود ندارد.

عکس­ هایی از تایتانیک گرفته شده و آثار مکشوفه جمع آوری شده است، اما هیچ یک از این فعالیت­ ها روندی را بازتاب نداده­ اند که به وسیله ما روش ­های علمی جهت مطالعه گذشته بکار گرفته شود. در حقیقت برای مطالعه لاشه، و زندگی افراد روی کشتی، ما نیازمند نقشه ­ای مبسوط از ایستگاه هستیم تا بتوانیم دوباره و دوباره با پرسش ­هایی به مراتب پیشرفته و پیچیده تر مورد بازدید قرار دهیم. آیا می­ توانست این نقشه نه تنها برای ترکیب های بزرگتر – قسمت­ های سینه و عقب کشتی – بلکه برای آثار مکشوفه ­ای اعم از دیگ­ های بخار و قسمت­ های بدنه و تا به پایین به سمت یک فنجان چای، بطری یا دکمه ایجاد شود؟ آیا ما می­ توانستیم سازه ­های کوچک تر ایستگاه را به روشی غیر مخرب فهرست کنیم؟ آیا می ­توانستیم فرایند پیدایش ایستگاه را مشاهده نماییم؟ چگونگی آمدن قطعات کشتی و محتویاتش به استراحتگاه­ هایشان را به درستی تشخیص دهیم؟ و آیا نجات آثار مکشوفه از ایستگاه، سازش با جامعیت باستان شناسی آن و ارائه شیو­ه و طرح روش باستان شناسی بود؟

هیئت اعزامی سال 2010 تایتانیک، به رهبری دیوید گالو¹⁶ از مؤسسه اقیانوس شناسی وودز هول (WHOI)، اقدام به پاسخ دادن به این پرسش ­ها کرده و ثابت می­ نمایند که علم باستان شناسی فراتر از مشاهده صرف می­ تواند در اعماق نابودکننده هدایت شود. پس از کشف لاشه کشتی در سال 1985، دیدگاه ­های مخالفی در مورد اینکه با آن چه می­ بایست کرد وجود داشت.

در ایالات متحده، کنگره، قانون یادبود تایتانیک RMS را به اصرار اقیانوس شناسی به نام رابرت بالارد¹⁷، که رهبری هیئت اعزامی کاشف لاشه کشتی را بر عهده داشت، تصویب کرد. این قانون توصیه کرد که این ایستگاه به عنوان یادبود دست نخورده باقی بماند. اما به دلیل قرار گفتن تایتانیک در آبهای بین المللی، تحت اختیارات قانونی هیچ کشوری نبود. زیر نظر قانون نیروی دریایی، تایتانیک به روی هر کسی که از تجهیزات مناسب و تخصص فنی برای رسیدن به آن برخوردار باشد باز بود. قانون همچنین به اداره کل اقیانوسی و جوی ملی¹⁸(NOAA)، که مشغول به کار با وزارت امور خارجه ایالات متحده¹⁹ است، وظیفه انجام یک مذاکره برای توافق بین المللی در مورد تایتانیک و گسترش دستور العمل­ ها برای فعالیت­ های مناسب در ایستگاه را واگذار کرد، روندی که یک دهه و نیم به طول می­ انجامد.

از زمانی که این بحث رخ داد، شروع در سال 1987، یک شرکت خصوصی آمریکایی که به وسیله سرمایه گذاران ساخته و به عنوان مشارکت سرمایه گذاری محدود تایتانیک²⁰ شناخته شد (اینک نمایشگاه­ هایی برتر، با آثار مکشوفه تایتانیک که به وسیله شرکت تابع .RMS Titanic Inc اداره می­ شود)، غواصی روی لاشه کشتی با همکاری کاشفان IFREMER، دفتر نمایندگی آبهای عمیق فرانسه، شروع شد تا به بازیابی آثار مکشوفه و عکس برداری از کشتی بپردازند. کار از طریق زیر دریایی­ ها، در طی 7 سفر اعزامی بین سال­ های 1987 و 2004، به وسیله شرکت .RMS Titanic Inc انجام شد. در نهایت تعداد آثار مکشوفه با هدف نمایش آنها برای سودآوری، به 5,000 افزایش یافت. فعالیت­ های آنها بحث برانگیز بود. در سال 1987، روزنامه دیلی اکسپرس لندن²¹ غواصی­ های صورت گرفته برای بازیابی را “خرابکاری برای سودجویی” نامید. عنوان یک سرمقاله سال 1988 مجله دیسکاور چنین بود: “ما همه در یک زیر دریایی زرد رنگ تاراج و چپاول می­ کنیم.” مقاله نویسان مهمان صفحه­ هایی از روزنامه USA Today را به خود اختصاص دادند: “نجات آثار مکشوفه توهین و بی­ احترامی به درگذشتگان است” در مقابل عنوان “نجات آثار مکشوفه افسانه را به زندگی به ارمغان می­ آورد.” عقاید عموم متمایز است. در حالی که مقاله نویسان روزنامه، طراحان کارتون، و باستان شناسان این عمل را تقبیح می­ کردند، مردم بیشماری درصف ایستاده بودند تا از نمایشگاه گردشگری آثار مکشوفه شرکت .RMS Titanic Inc بازدید نمایند.

خشمی که در جریان بازیابی آثار مکشوفه تایتانیک حاصل شده قابل درک است. هرچند، نگرانی­ های بزرگتر برای باستان شناسی چگونگی و چرایی جابجایی آثار مکشوفه، و چه بر سر آنها خواهد آمد، است. آیا آنها به طرز شایسته­ ای نگهداری، فهرست برداری، و مورد پژوهش قرار گرفته­ اند؟ آیا در نهایت اثر به اثر، به حراج گذاشته می شوند؟ تاریخچه حقوقی تایتانیک و شرکت .RMS Titanic Inc طولانی و پیچیده است. دادگاه فدرال ایالات متحده در نورفولک، ویرجینیا²²، که برای دو دهه بر فعالیت­ های شرکت نجات زیر نظر قانون نیروی دریایی نظارت کرده است، تعدادی از این پرسش ­ها را حل و فصل کرد. احکام صادره از سوی دادگاه، بازیابی آثار مکشوفه پراکنده شده در بیرون از قسمت­ های سالم و دست نخورده سینه و بدنه کشتی را محدود کرده است. در یک مرحله، شکایت شرکت .RMS Titanic Inc از وزارتخانه­ های امور خارجه و بازرگانی برای توقف انتشار توافقنامه بین المللی در مورد دستور العمل های تایتانیک بی­ نتیجه ماند. اخیرا دادگاه حق مالکیت شرکت .RMS Titanic Inc برای 5,000 آثار مکشوفه را مقرر داشته است، به شرط اینکه شرکت از استانداردهای بین المللی جهت نگهداری، بازساری، و نمایش مجموعه پیروی نماید. از این گذشته، هر نوع فروش آثار مکشوفه، مورد بازبینی دادگاه قرار خواهد گرفت و تنها اگر مجموعه کنار هم باقی بماند و برای نمایش و مطالعه عموم نگهداری شود مجوز آن صادر خواهد شد. (با توجه به اینکه (مجله) باستان شناسی به زیر چاپ رفت، نتایج قیمت­ های پیشنهادی مهر و موم شده ی حراج، برنامه ریزی شده بود تا در 11 آوریل 2012 ، روزهایی پیش از صدمین سالگرد غرق شدن اعلان شود.)

در هنگامه ی سالها جنگ حقوقی و تبلیغاتی، در سال 1997 در یک بررسی مستقل از کار انجام شده در ایستگاه تایتانیک برای کنگره بین المللی موزه­ های دریایی شرکت نمودم. بررسی به دلیل نگرانی­ های موزه بین الملل و جوامع باستان شناسی در مورد نمایش قریب الوقوع آثار مکشوفه تایتانیک در موزه دریایی ملی²³ در گرینویچ، انگلستان درخواست شد. لری مورفی²⁴ از خدمات پارک ملی²⁵، راجر نایت²⁶ از موزه دریایی ملی، و من شگفت زده شده وقتی آگاه شدیم که هرچند آثار مکشوفه شرکت  RMS Titanic Inc. انتخابی بوده است – برای آثار تصویری، سالم و دست نخورده، گهگاه، و تصادفی – این کار با مهارت زیادی اجرا شده بود. به ما گفته شد، آثار مکشوفه با ویدئو و داده ­های اضافی موجود مستند شده است، تا نقشه­ ای از جایی که آثار مکشوفه بدست آمده است ایجاد گردد. شرکت .RMS Titanic Inc همچنین در سال 1996 مطالعاتی درمورد لاشه و پیرامون آن همچون یک ارزیابی با ردیاب صوتی زیردریایی در سراسر گل و لای برای تشخیص خسارات به بدنه که اینک مدفون شده و ممکن است در اثر اصابت کوه یخِ شناور باشد، و ارزیابی مداوم خوردگی و تحلیل زیستی به وسیله میکروب شناس روی کالیمور²⁷ و همکارانش برای تشخیص اینکه چه مدت تایتانیک سالم باقی خواهد ماند، را برنامه ریزی کرده بود. همچنین بالارد و اداره کل اقیانوسی و جوی ملی (NOAA) به طور مشترک ایستگاه و بقایای سینه و بدنه کشتی را مورد بررسی قرار دادند و کارگردان فیلم جیمز کامرون به کاوش درونی، برای آشکار نمودن چیزهای بیشتری در مورد کشتی و آنچه که درون آن هنگام غروب رخ داد و غرق شد، پرداخت.

داده­ های بیشتری از زمان کاوش دوباره تایتانیک گردآوری شده بود، اما محدوده کل ایستگاه به طور کلی ناشناخته باقی ماند – ما دانش جامع و دقیقی از کل ایستگاه نداشتیم و حتا میزان بزرگی و وسعت آن را نمی دانستیم. به عنوان مثال، چشم انداز “سوراخ کلید” از لاشه کشتی، محوطه پراکنده آثار مکشوفه را تعریف و مشخص نکرده بود. درک تایتانیک از طریق این تلاش­ ها همانند رانندگی شب هنگام در سراسر یک شهر، در بوران، ازطریق بخشی از شیشه ی جلو نگریستن، و تلاش برای کنار هم گذاشتن چیزهایی که چراغ­های جلو اطراف هر گوشه­ ای را نشان داده در ذهنتان، بود. اما نزدیک سال 2010، با آخرین فناوری و گروهی مناسب، یک نقشه ایستگاه مفصل عالی و جامع، سرانجام در دسترس قرار گرفت. یک دهه پس از نخستین بازدید من از تایتانیک در سال 2000، با بهترین تجهیزات و گروهی مجرب تر از دانشمندان و کارشناسان فنی که برای چنین پروژه ­ای گردآوری شده بودند، بازگشتم.

در نتیجه یک هیئت اعزامی از چندین نمایندگی­ بود، که شامل مؤسسه اقیانوس شناسی وودز هول (WHOI)، مؤسسه ویت²⁸، سیمرغ بین الملل²⁹، اداره کل اقیانوسی و جوی ملی (NOAA)، و خدمات پارک ملی که برنامه و گزارش جامع و دقیق ایستگاه باستان شناسی را گسترش خواهد داد. همچنین تلاش جدید شامل شورای مشاوره تایتانیک³⁰ برای بازبینی پیشنهادهایی جهت کار در ایستگاه مطابق با عملکرد و قانون حفظ آثار تاریخی ایالات متحده و یونسکو بود. پیشنهادهای دیگر شامل یک منطقه ممنوعه اختیاری، پیرامون لاشه کشتی جایی که کشتی­ ها زباله و ضایعاتی از هر نوع را تخلیه نخواهند کرد (زباله­ های مدرن در واقع در حال حاضر در ایستگاه موجود است) و مناطق تعیین شده ­ای که زیر دریایی­ ها از لاشه بازدید می­ کنند ورود و خروج به منطقه باستان شناسی خواهد بود. این آخرین نکته مهم است – 25 سال غواصی با وزنه­ های غواصی که هر زیردریایی به پایین پرتاب کرده تا بتواند به سطح صعود نماید، محوطه لاشه را به هم ریخته است.

شرکت .RMS Titanic Inc  هزینه هیئت اعزامی را پرداخت کرد، که شامل منقدان سرسخت بسیاری (برخی به طور مستقیم درگیر شکایت و دعوی قضایی بودند) برای رسیدگی و کنترل مقدماتی  لاشه تایتانیک بودند – که خود من نیز در میان آنها بودم. چنین همکاری برای بسیاری از افراد تا راه اندازی کشتی تحقیقاتی ژان چارکوت از سنت جان، نیو فانلند³¹ در آگوست 2010 مطلقا غیر قابل تصور بود.

به جای نگریستن به تایتانیک چنان که گویی از طریق شیشه جلوی خوردو با ترشح قطرات باران روی آن در هنگام شب این کار را انجام می­ دهید، ما اکنون از چشم انداز بالاتر “شهر”، با وضوح و جزئیات پروازی با ارتفاع کم و آهسته در هنگام ظهر برخورداریم. این ممکن است چرا که آخرین فناوری رباتیک، در سفر هیئت اعزامی 2010 گسترش یافت – عبارتند از دو وسیله نقلیه زیر دریای مستقل (AUVs) و یک وسیله کنترل شونده از راه دور (ROV). گروه AUV شامل مایک دسنر³² و اندی شریل³³ از مؤسسه ویت، و گِرگ پکارد³⁴ ، مایک پرسل³⁵ ، و جیم پارتان³⁶ از مؤسسه اقیانوس شناسی وودز هول (WHOI) مسئول راه اندازی و نگهداری AUVs بودند. با طول 12.5 پایی و قطر 28 اینچ مانند اژدرهایی چاق و زردرنگ به نظر می ­رسند. هر یک با وزن یک تُن و هزینه­ ای نزدیک به سه میلیون دلار، می ­توانند تا حدود 20,000 پایی غواصی کنند و در عمق، تا 22 ساعت به دنبال دوره ­های از پیش برنامه ریزی شده در سرعت­ هایی تا پنچ گره دریایی، به طور مستقل حرکت و فعالیت کنند. آنها انواعی از ابزارها را حمل می­ کنند که شامل ردیاب صوتی زیردریایی با نمایه چند پرتوی وضوح بالا، ردیاب صوتی زیردریایی اسکن دو سویه دو فرکانسی، ردیاب صوتی زیردریایی با نمایه زیرین، و دوربین دیجیتال خودکار با سیستم چرخشی؛ حسگرهای هدایت، عمق و دما؛ و نرم افزار اجتناب از برخورد، بود. یکی از دانشمندان هیئت اعزامی به شوخی گفت چنانچه برای برداشتن AUVs آنجا نباشید، هنگام رسیدن به سطح، آنها قادرند تا با تلفن همراه شما تماس گرفته و درخواست سوار شدن کنند. پس از بازیابی، آنها ترابایت­ ها داده از قعر اقیانوس را فراهم می­ کنند. (پس از سفرمان، آنها برای مأموریت دیگری که در آن هنگام رده بندی شده، توسعه می­ یابند: موقعیت موفقیت آمیز لاشه هواپیمای پرواز 477 هواپیمایی فرانسه در آتلانتیک جنوبی).

ربات دیگر یک کنترل شونده از راه دور (ROV)، به نام رمورا (ماهی چسبنده) بود، یک چارچوب به اندازه یخچال که با فوم ضد ضربه، کابل­ها، پیشرانه­ ها، چراغ­ های مخصوص و دوربین­ هایی با وضوح بالای آبهای عمیق از آزمایشگاه تصویر برداری و تجسم پیشرفته³⁷ متعلق به مؤسسه اقیانوس شناسی وودز هول (WHOI)، پوشانده شده بود. با ارزیابی غواصی تا 20,000 پایی، رمورا، که به وسیله تیم ولر³⁸ و بردلی گیلس³⁹ از شرکت سیمرغ بین المللی اداره می ­شد، به وسیله بیش از 12,400 پا کابل فیبر نوری به کشتی متصل شده بود، و توسط دسته فرمان یا کنترل گر غواصی می­ کرد. دو سطح بالاتر از عرشه کشتی ژان چارکوت، در یک اتاقک تاریک آزمایشگاه کشتی، گروه آزمایشگاه تصویربرداری و تجسم پیشرفته (AIVL) ردیاب صوتی زیر دریایی برنامه ریزی شده و تصویر برداری دیجیتال از سینه، عقب، و دیگر قسمت های مهم تایتانیک را هدایت می­ کرد. با استفاده از عینک­ های پلاستیکی سیاه بزرگ، ما صفحه­ های نمایش بزرگی را مشاهده کردیم و تایتانیک را اندکی روشن تر و به صورت سه بعدی و مسیرهای تقویت شده به سمت ناخدای ROV را – توقف، اندکی به سمت دریچه، و چرخش 10 درجه­ ای – ساعت ها دیدیم. من با بینش زیادی – مستندات دیجیتالی با وضوح بالا، با دقت و شفافیت عالی – که ما بدست آورده­ بودیم و با آنچه که پایین در یک زیردریایی باسرنشین وجود داشته قابل مقایسه است، مواجه شدم. چراغ ­ها برای نخستین بار، به معنای واقعی کلمه و به صورت سمبلیک، روشن بودند. پیش از این، نتایج حاصل از کار  روی لاشه کشتی می بایست گاه گاه با دقت به وسیله دست کنار هم قرار داده شوند، تا نگاهی اجمالی به آثار مکشوفه و ترکیب های خاص مهیا شود. در حال حاضر، کل ایستگاه لاشه کشتی تا پایین به سمت یک فنجان چای یا بطری شراب یا خرچنگ­ هایی که در حال خزیدن روی تنه هستند، در دسترس قرار گرفته است.

جهت کسب کامل داده ­های­مان، پردازش این اطلاعات در حال پیشرفت است. ویلیام لانگ⁴⁰ از آزمایشگاه تصویربرداری و تجسم پیشرفته (AIVL) (یک عضو گروه اصلی اکتشاف تایتانیک) و گروه تجسم ­اش، از جمله کارشناس فناوری سه بعدی ایوان کواکس⁴¹ ، تمام این داده ­های بصری و حاصل از ردیاب صوتی زیر دریایی را با جزئیات با هم ادغام می ­کنند، نقشه جامع پایه­ ای از لاشه کشتی، بر اساس پایگاه داده­ های سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS) ⁴² به وسیله دیوید کونلین⁴³ از خدمات پارک ملی گسترش یافته، یکی از مدیران هیئت اعزامی (با من)، ایجاد شد. علم با سنجش آغاز می ­شود. درک روابط میان ترکیب­ ها و اشیاء در قعر اقیانوس، کلیدی برای کشف چگونگی ایجاد ایستگاه در 15 آوریل 1912 است.

با نقشه جدید ایستگاه، قادریم تا به صورت مجازی بر روی لاشه کشتی “به پرواز درآمده”، در آب فرو رفته در هر کجا در یک منطقه سه در پنچ مایلی که کل وسعت لاشه کشتی را احاطه می­ کند، و چشم اندازی از بخش ­های سالم و دست نخورده بزرگ کشتی تا پایین تر به سمت تکه ­های زغال پراکنده شده جاری، ظروف، و کاشی­ های عرشه به دست آوریم. به صورت دیجیتالی، می­ توانیم نزدیک­تر به هر بخش از تایتانیک حرکت کنیم – اینک به واحدهای شبکه همانند یک ایستگاه باستان شناسی مناسب تقسیم بندی شده است – شامل منطقه کوچکی که دربردارنده بیشترین تراکم ترکیب ­ها است. آنجا، نزدیک عقب تکه تکه شده اما دست نخورده کشتی مجموعه ­ای از قطعات بدنه، ماشین آلات، بنای فوقانی، و دیگر آثار شناخته شده برای دهه ­ها همچون “محوطه آثار بازمانده” است. هم اکنون ما شروع به مراجعه به این بخش به عنوان “محوطه آثار مکشوفه” کرده ­ایم – بیش از 60 ترکیب عمده و ده ­ها هزار آثار مکشوفه در یک الگولی غیر تصادفی – جایی که ما در حال ترسیم هر دو روابط میان اشیاء و مطالعه ترکیب ها بر روی یک جفت کفش هستیم.

ما وظیفه تشخیص ترکیب ها، آثار مکشوفه، و بافت آنها را، به ویژه به کمک کارشناس تایتانیک بیل صادر⁴⁵ آغاز کرده ایم. من سالها با تخصص صادر آشنا بوده ­ا­م، پس از عمق دانش او شگفت زده نشدم. اما مانند همه بهت زده شدم هنگامی که او بادقت زیاد توضیح داد که چگونه یک ترکیب خرد و شکسته شده در بستر اقیانوس یکی از درهای گردان اتاق درجه یک ویژه سیگار کشیدن تایتانیک بود، و همین طور او نورگیر گنبدی بیضی شکل نیمه سالم یکی از دو پلکان­ بزرگ کشتی را مشخص نمود.

بازگشت دوباره و دوباره به صورت مجازی به لاشه کشتی همانند این، برای هر رویکرد علمی حساس و مهم است. بجای مشاهده تایتانیک از راه سوراخ کلید، می­ توانیم کل آن را مورد تحقیق و بررسی قرار دهیم و پرسش ­های تازه تری از آن ارائه نماییم.

شیوه ­های باستان شناسی که اکنون برای تایتانیک بکار رفته است به ما بینش روشنی از روند پیدایش ایستگاه، به ویژه اینکه چگونه تایتانیک درهم شکسته شد و سقوط کرد، و چگونه سینه کشتی در یک زاویه در گل و لای شیار ایجاد کرد، ارائه می­ دهد. ما می­ توانیم ببینیم که چگونه عقب کشتی، همراه با قسمت­ های شکسته بدنه، از جمله مجموعه­ ای از دیگ­ های بخار غرق شد. ما می­ توانیم مشخص کنیم جایی را که اشیاء سنگین تر فرود آمدند و گل و لای را به دورتر پراکنده کردند، و در سینه کشتی می ­توانیم ببینیم که چگونه بدنه فرو رفت، تا شد، و برگشت، که لبه تیز چاقو مانندی در گل و لای حتا یک قرن بعدتر بر جای مانده است. همچنین ما جفت کفش­ هایی بند دار که بند کفش ­ها بسته شده بود، در کنار گل و لای متلاطم – جاهایی که قربانیان آرمیده ­اند – را ترسیم کرده­ ایم.

برخی از فرایندهای پیدایش ایستگاه پیشتر شناخته یا حدس زده شده بود. در اوایل سال 1986، لانگ به همراه بالارد و ال اوچوپی⁴⁶ از مؤسسه اقیانوس شناسی وودز هول (WHOI) با تصاویری از آرگو کار کرد تا شروع به نقشه برداری پیرامون عقب کشتی تایتانیک نماید و فرضیه­ ای در مورد الگوهای آثار مکشوفه سقوط کرده مطرح سازد. دیگران، از جمله گروهی از مستندسازان تلویزیونی در سال 2005 ضمن کار با کارشناسان، نگرش ­های جدیدی را در مورد چگونگی تکه تکه شدن تایتانیک گسترش دادند. هیئت­ های اعزامی کامرون، ربات­ های کوچکی را به اعماق به درون سینه کشتی فرستادند که اطلاعات مفصلی در مورد غرق شدن و سطوح بی نظیر حفاظتی درون لاشه کشتی را به همراه داشت. هیئت­ های اعزامی مختلف بیشتری، شامل دو هیئت به وسیله اداره کل اقیانوسی و جوی ملی (NOAA) در  2004 – 2003 ، مطالعه و ازریابی نموده، فتوموزائیک­ هایی را تولید کرده بودند، و ادامه داده تا تحلیل باکتریولوژکی فولاد تایتانیک را تخمین و ارزیابی نمایند.

هیت اعزامی سال 2010 این تلاش ­ها را به همراه پایه­ ای از داده ­های یکپارچه و معتبر به ارمغان آورد، یک شبکه، واحدهای اختصاص داده شده، و شماری ترکیب، دیدگاه جدیدی در مورد چگونگی  تبدیل شدن تایتانیک از کشتی به کشتی شکسته، و چگونگی تداوم تغییرات آن در طول زمان ارائه نمود. نقشه جدید برایمان آشکار نمود که ترکیب ­ها و آثار مکشوفه پراکنده شده همه چیزی را که روزی درون یا روی کشتی قرار داشته را ارائه نمی­ دهد. بجای روانه شدن همچون دنباله­ های ستاره دنباله دار از سینه و عقب کشتی از آنجا که کشتی غرق شد، بیشتر محتویات محدوده آثار مکشوفه از فروپاشی کامل یک بخش کشتی حاصل می­ شود – حدود 70 پا از طول 882 پایی تایتانیک که به بالا و بیرون مابین دو دودکش عرشه منشعب می­ شود. قطعات خرد شده بدنه از آن قسمت همراه با دو سیلندر موتور پیستونی، پنچ دیگ بخار از اتاق شماره یک دیگ بخار، 51 تُن زغال سنگ (از 1,000 تُن یا بیشتر در کشتی)، و چهار تُن کُک بود. این بخش همچنین شامل فهرستی از کافه وراندا⁴⁷ ، پام کورت⁴⁸، انتهای سالن درجه یک عقب کشتی، و گروهی از کابین ­های درجه یک، دو و سه، و نیز آشپزخانه­ ها و انبارها، اتاق­ های ظرف شویی، اتاق شراب، سلمانی، اتاق ویژه سیگار کشیدن، بیمارستان، اتاق­ های سردخانه، گنجه­ های ظروف فلزی، و نانوایی بود. در میان این موارد در قعر اقیانوس نیز قطعات جارو شده از عرشه، همچون دودکش ­ها، جرثقیل­ های مورد استفاده برای به آب انداختن قایق ­های نجات، و بقایای پل موجود هستند. مواد زیادی آنجا وجود دارند و بر روی نقشه ایستگاه منعکس شده است، اما این تنها نشان دهنده بخش کوچکی از میلیون­ها اثر احتمالی است. آثار نجات یافته بین سال­های 1987 و 2004 حتا 1 درصد از آن مجموع را نشان نمی­ دهند.

چیزهای دیگر کجاست؟ هنوز داخل کشتی است. کاوش ­های کامرون از نواحی داخلی سینه کشتی کابین­ هایی کامل با مبلمان، قفسه­ های انباشته با ظروف، قاب­ های چوبی نقاشی شده، و وسایل نوری آویخته را آشکار می سازند. بار و چمدان ­ها، شامل کیف ­های بسته بندی شده مسافران، درانتظار مانده، و پست­خانه، قابل مشاهده از طریق سوراخی که به سمت بدنه در هنگام تا شدن و شکستن آن بر اثر اصابت با بستر اقیانوس باز شد، انباشته از کیسه­ های پستی بوده است. بر این باوریم که، عقب کشتی در حالی که به سختی تکه تکه شده بود، همچنین کابین­ های دست نخورده را حفظ کرد. تایتانیک جهان کوچک شناوری از جامعه، یک شهر گذرا بود و به طرزی شگرف پایان یافت که هر دو آنها یعنی مسافران ثروتمند که برای لذت و تفریح آمده و مهاجرانی که در جستجوی زندگی جدیدی در ایالات متحده و کانادا بودند را حمل می ­کرد. هر کابین، صندوق، چمدان، جامه دان، ساک دستی، و کیسه پستی خودش هر دو یعنی بایگانی و یادبود است.

شرکت .RMS Titanic Inc تعدادی از کیف­ های پراکنده شده از کشتی، و لباس، نامه­ ها، و لوازم شخصی درون آنها که نشان دهنده سطوح بی نظیر حفاظتی است را بازیافت. این کیف­ ها به طور تکان دهنده­ ای از مردمی که آنها را بسته بندی کردند سخن می­ گویند، بسیاری از آنها تنها با حروف اول نام و نام خانوادگی بر روی بار، شناخته می شوند. در آن زمان این داستان ناگهان دکه­ های روزنامه فروشی، و صندوق­ های پستی، کیف­ ها، و دیگر مجموعه .RMS Titanic Inc ، و مستند سازی شرکت که بر روی ایستگاه انجام خواهد شد، تأییدیه­ های دادگاهی معلق، کارگزار جدید را به ذهن می­ آورد. امید است که مطالعه بیشتر این مجموعه ادامه یابد تا بیانگر داستانی از آنچه که هم اکنون می ­دانیم که یکی از مهاجرت­ های بزرگ بشری، مربوط به کشتی رانی قرن نوزدهم و بیستم که از اروپا به آمریکا کشیده شد، باشد.

روشن است که تایتانیک، هرچند به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته، چیزهای بسیار بیشتری دارد که به ما بیاموزد. ما هنوز به انجام مطالعات اقیانوس شناسی دقیق برای ارزیابی اثرات لاشه کشتی بر روی محیط آبهای عمیق پیرامون، و آنچه که جریان­ ها، سطوح اکسیژن، دما، و موجودات زنده دریایی به دقت در حال اجرا بر روی تایتانیک هستند نیازمندیم. آن فرایندها برای آینده تایتانیک به همان اندازه در تعهد و پایبندی ما در حفظ و یادگیری از ایستگاه  مهم هستند. تایتانیک هنوز در انتظار یک طرح تحقیقاتی و مدیریتی جامع و یکپارچه است، و نیز آنچه که می­ بینم به عنوان مناسب­ ترین خانه برای آثار نجات یافته ­اش، یک موزه تایتانیک عمومی است. در حال حاضر طرح ­هایی برای چنین ابتکار عملی وجود ندارد، اما آن آثار به قدری نزدیک هستند که گویی ما را به مردم یک قرن پیش که گرفتار حوادث آن شب شده بودند خواهند رساند. در نهایت، نقش باستان شناسی در داستان تایتانیک حرکتی فراتر از 15 آوریل 1912 و ژرف تر در جامعه­ ای خواهد بود که پدید آورنده تایتانیک بوده، در کابین­ هایش مردم را مستقر کرده، و به کشتی به عنوان سفری به آینده نگریست. پاسخ ­ها مبهم خواهد بود اما اکنون ما مجهزتر از گذشته برای پاسخ دادن به چنین پرسش­ هایی هستیم.

این پست از ایران آتا ترجمه نوشته جیمز پی. دلگادو  مدیر میراث دریایی دفتر سازمان اقیانوسی است.

1.Jean Charcot   2. Sonar      3. Halifax, Nova Scotia    4. ghost crabs      5.  Crinoids      6. Knorr     7. Woods Hole Oceanographic Institution (WHOI)   8. Alvin       9. Nautile    10. Jacques Yves Cousteau     11.Frederic Dumas   12. Peter Throckmorton   13. Honor Frost   14.George Bass     15. Paul-Henry Nargeloet     16. David Gallo   17.Robert Ballard    18. National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA)     19. Department of State    20. Titanic Ventures Limited Partnership    21. London Daily Express     22.The U.S. District Court in Norfolk, Virginia   23. National Maritime Museum     24.Larry Murphy     25. National Park Service     26. Roger Knight   27. Roy Cullimore    28.Waitt Institute     29. Phoenix International     30.Titanic Advisory Council     31.St.John’s, Newfoundland    32. Mike Dessner     33. Andy Sherrell     34.Greg Packard    35.Mike Purcell      36. Jim Partan    37. Advanced Imaging and Visualization Laboratory (AIVL)     38. Tim Weller     39. Bradley Gillis    40. William Lange     41. Evan Kovacs     42. Geographic Information System (GIS)     43.David Conlin     45. Bill Sauder       46.Al Uchupi     47. Verandah Café    48. Palm Court