سال هاست که انواع مختلف فن آوری به منظور بهبود کیفیت زندگی افرادی که دارای معلولیت های مختلف هستند توسعه داده می‌شود. با این حال، استفاده از فن آوری های مختلف برای کودکان مبتلا به اوتیسم، همچنان محدود است. به رغم این واقعیت بسیاری از این کودکان می‌توانند بهره بسیاری از فناوری ببرند.
در این مقاله به بحث در مورد چگونگی تاثیر فن آوری سطح پایین می‌پردازیم که می‌تواند موجب بهبود موارد زیر در کودکان مبتلا به اوتیسم شود:
- درک کلی از محیط خود؛
- مهارت های ارتباط بیانی؛
- مهارت های تعامل اجتماعی؛
- مهارت های توجه؛
- مهارت های انگیزش؛
- مهارت های سازمان‌دهی؛
- مهارت های آکادمیک؛
- مهارت های اصلاح خود؛
- مهارت های استقلال در عملکرد روزانه.
فناوری کمکی چیست؟
فناوری های کمکی موجب حفظ و یا بهبود قابلیت های عملکردی افراد معلول می‌شود و به طور مستقیم به کمک فرد با ناتوانی های مشخص می‌شتابد.
به طور معمول، برای کودکان مبتلا به اوتیسم پردازش اطلاعات بصری نسبت به اطلاعات شنیداری ساده تر است. هر زمان که ما از دستگاه های با فن آوری های کمکی برای این کودکان استفاده می‌کنیم، ما به آنها اطلاعاتی را از طریق قویترین منطقه پردازش (بصری) منتقل می‌کنیم. بنابراین انواع مختلف فن آوری از فن آوری “سطح پایین” تا فن آوری “پیشرفته”، بایستی به منظور بهبود قابلیت های عملکردی از کودکان مبتلا به اوتیسم، در هر جنبه ای از زندگی روزانه این کودکان گنجانیده شود.
سیستم های بازنمود بصری
تعیین سیستم بازنمایی بصری با بهترین قابلیت فهم برای کودکان در انواع زمینه ها مهم است. انواع مختلف سیستم ها مانند: اشیاء، تصاویر، نقاشی های واقعی، نقاشی ترسیمی، و کلمات نوشته شده، می‌تواند با حالت های همه فن حریف از فن آوری استفاده شود، تا اینکه کودک به راحتی بتواند به درک بازنمایی بصری برسد.
برخی از کودکان ممکن است نیاز به سیستم های مختلف نمایش تصویری در موقعیت های مختلف داشته باشند. این امر ممکن است وابسته به عوامل متعدد، از قبیل مهارت های آموزش داده شده، و همچنین به عنوان ویژگی های منحصر به فرد از اوتیسم: حضور، سازمان، حواس‌پرتی، و … متفاوت باشد.
برخی از پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که برای اکثر کودکان، بهتر است با یک سیستم بازنمایی بصری از نقاشی ترسیمی و انتقال آن به یک سیستم بازنمایی مشخص تر از عکس ها و یا اشیاء مورد نیاز استفاده کنند. نقاشی‌های ترسیمی مایر جانسون “تصاویر نمادهای ارتباطاتی” را ببینید.
نرم افزار مایر جانسون (Boardmaker)، یک برنامه کاربر پسند برای بزرگسالان و کودکان است. این برنامه 3000 تصویر نماد ارتباطی به صورت سیاه و سفید و رنگی ارائه می دهد، و توسط هر کلمه نوشته شده، پیامی را ارایه می‌دهد. این نمادها را می‌توان در هر اندازه ساخت، و به طور عمومی قابل درک هستند.
هنگام استفاده از نقاشی های ترسیمی Boardmaker، باید در استفاده از عکس نمادهای ارتباطی سیاه و سفید و یا رنگی احتیاط کرد، به عنوان مثال برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است رنگ خاصی را ترجیح دهند و یا رنگ خاص را دوست نداشته باشند. آنها ممکن است تنها بر روی یک رنگ به جای پردازش کل تصویر تمرکز کنند. تصاویر نمادهای ارتباطی سیاه و سفید می‌توانند هر گونه ابهام که ممکن است بوجود آیند را از بین ببرند.
اگر کودک دارای مشکل درک تصاویر نماد ارتباطی نقاشی های ترسیمی باشد و نیاز به بازنمایی بیشتر باشد، این برنامه اجازه می‌دهد تا عکس های واقعی و بدون ابهام ارائه کنید، که می تواند عکس شخصی باشد.
برای کودکان که در درک دو بعدی سیستم های بازنمود بصری (به عنوان مثال، عکس، نقاشی، نقاشی های ترسیمی) مشکل دارند، نیاز به اشیاء به عنوان سیستم های بازنمود بصری است، استفاده از آیکن اشیاء واقعی (TOBIs) پیشنهاد می گردد. کودک می‌تواند شی TOBI و نماد دو بعدی را مشاهده کند و احساس می‌کنند که نماد و شکل یکی هستند و در نتیجه می‌تواند تصاویر دو بعدی را درک کند.
در هنگام استفاده از سیستم بازنمایی بصری ترکیب آن با یک کلمه نوشته شده مهم است، بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم بهره بالایی در یادگیری حروف و کلمات نشان می‌دهند، و حتی برخی خواندن را زودتر می‌آموزند. بنابراین ما به طور مستمر باید مهارتهای سوادآموزی کودکان را با ارائه کلمات در هر نوع سیستم بازنمایی بصری را ارتقاء دهیم.
افزایش درک از وظایف/فعالیت ها/موقعیت های در پرداختن در زمینه های مهارتی چون سازمان‌دهی، حضور، کمک به خود، دنبال کردن قوانین و دستورالعمل ها و اصلاح رفتار ضروری است. به عنوان یک نتیجه، کودک مستقل تر می شود. فن آوری استراتژی های پشتیبانی بصری ابتدایی می‌تواند برای افزایش مهارت های درک مطلب کودک ایجاد و مورد استفاده قرار گیرد و در نتیجه موجب کاهش بروز ناهنجاری های رفتاری شود:
برنامه‌ریزی
استفاده روزانه از یک برنامه منحصر به فرد بصری می‌تواند مهارت های سازمان‌دهی و عملکرد مستقل کودک در تمام جنبه های زندگی را افزایش دهد. راه های متعددی برای ارائه برنامه ریزی های بصری وجود دارد. مثال: اشیاء برنامه ای، 3 حلقه چسب برنامه، برنامه کلیپ بورد، پوشه فایل برنامه ریزی مانیل و غیره.
نیازهای فردی هر کودک باید در طراحی برنامه زمانبندی بصری شخصی خود او در نظر گرفته شده باشد. لازم به ذکر است که برنامه ریزی های بصری مدرسه برای کودک نیز چون برنامه هایی که در خانه استفاده می‌شود مهم است. ارایه اطلاعات از طریق یک حالت بصری به کودک و تکرار و توالی آن در کمک به او بسیار مهم است.
یک برنامه بصری اطلاعات زیر را به کودک ارائه می‌دهد:
- در حال حاضر چه چیزی اتفاق می افتد؛
- بعدا چه اتفاقی می افتد؛
- آنها کی انجام می‌گیرند و با چه چیز؛
- چه تغییراتی ممکن است اتفاق بیافتد.
یک برنامه بصری از استراتژی “نخست-سپس” استفاده می‌کند، یعنی “در ابتدا شما باید انجام دهید ___، و سپس شما باید انجام دهید ___”، و یا رویکرد “اگر-آنگاه” (به عنوان مثال، “اگر شما ___، شما می توانید ___ انجام دهید”). در صورت نیاز می‌توان از فعالیت “نخست” تغییر و وفق دادن توانایی های کودک با شرایط در آینده استفاده واصلاح کرد. به محض اینکه کودک فعالیت مورد نظر را انجام دهد، او می‌تواند دستور بعدی برنامه خود را انجام دهد. مهم این است که فعالیت های برنامه ریزی شده انجام گرفته را به کودک نشان دهیم. برای مثال او می تواندآیتم های انجام گرفته برنامه را تیک یا خط بزند، و یا برنامه ریزی فعالیت های اشیاء/تصاویر/نمادهای ارتباطی (PCS) را در جایی با عنوان “انجام شده” قرار دهد.
تعاملات اجتماعی مختلف را می‌توان در برنامه روزانه کودک قرار داد. البته بایستی تعادلی برای “استرس بغرنج” و “تنش کم” ایجاد شود. همچنین هر کودک در برنامه ریزی خود به “زمان استراحت” و یا “زمان آرامش” نیاز دارد.
برای مثال برای تقویت تعامل اجتماعی می‌توان گفتن سلام به معلم و دانش آموزان هنگام ورود به کلاس را در برنامه قرار داد.
برای هر روز یا روزهای خاص می‌توان چندین برنامه‌ریزی کوچک داشت.
برای مثال یک چک لیست معمول بصری با عنوان “قبل از کودکستان” می‌توان برای کودک تهیه کرد که کودک در هنگام آماده شدن برای رفتن به کودکستان از آن استفاده کند که می‌تواند شامل شستن صورت و دست، مسواک، خوردن صبحانه، پوشیدن کفش و جوراب، بیرون رفتن از خانه و بستن در و منتظر اتوبوس ایستادن باشد.
تقویم (خانه و مدرسه)
استفاده از یک تقویم هفتگی/ماهانه در خانه و مدرسه می‌تواند به جای تکیه بر اطلاعات شنیداری، کودک را با اطلاعات مهم و رویدادها/فعالیت‌ها آشنا کند. وقتی کودک می‌پرسد که یک رویداد خاص چه زمانی رخ خواهد داد، به راحتی می‌توان او را به تقویم بصری ارجاع داد. به عنوان مثال، اردوهای کلاس، شب حمام، رفتن خانه پدربزرگ و غیره.
استفاده از یک تقویم بصری در کمک به کودک برای درک رویدادهای منظم و برنامه‌ریزی شده که “دیگر رخ نمی‌دهد” هم می‌تواند مفید باشد. برای مثال اگر کودک هر چهارشنبه پس از کلاس هایش ساعت شنا داشته باشد و این هفته استخر بسته باشد به راحتی می‌توان با کشیدن خطی بر آن در تقویم بصری (این موضوع را به کودک بیان کرد.
علاوه بر برنامه، مهارت درک مطلب را می‌توان از استراتژی های زیر افزایش داد:
“نه” بین المللی
ثابت شده است که استفاده از نماد “نه” بین المللی (دایره قرمز با یک خط کشیده شده روی آن) در برقراری ارتباط بصری بسیار انتزاعی‌تر از مفهوم “نه” برای کودکان مبتلا به اوتیسم است.
استفاده از نماد بین المللی “نه” می‌تواند به شرح زیر در درک بصری به کودکان کمک کند:
توقف – آنچه را که انجام می‌دهی دیگر انجام نده:
به عنوان مثال: برای کارت مدیریت رفتار مانند نماد ارتباطات تصویر (PCS) از “ضربه نزدن” با “نه بین المللی” بر روی آن.
این یک انتخاب خوب برای الان نیست:
به عنوان مثال: اگر در دستان کودک شما یک تصویر نماد ارتباطات (PCS) است که او می خواهد، و اکنون زمان مناسبی برای آن نیست، می‌توانید از یک نشانگر قرمز “نه” استفاده بکنید و بگویید “نه_____، الان نه!”
شما مجاز نیستید:
مثال: بر روی درب هایی که کودک اجازه خروج از آنها را ندارد یک برچسب بزرگ “نه” بین المللی قرار دهید.
عدم وجود:
به عنوان مثال: قرار دادن “نه” بین المللی در یک فعالیت برنامه ریزی شده که به هردلیلی دیگر رخ نمی‌دهد.
تشکر