گفت‌وگو با مینا خدامی؛ دانشجوی برتر میکروبیولوژی

سلام لطفا خودتان را معرفی کنید و درباره فعالیت‌های دوران مدرسه‌تان برایمان بگویید.

سلام مینا خدامی وایقان هستم. دوران دبستان و راهنمایی را در مدرسه دولتی سپری کردم. از همان دوران راهنمایی، علاقه خود را به تحقیق و پژوهش پیدا کردم و یک گروه از مدرسه ما با عنوان سلول‌های بنیادی به مسابقات پژوهشی اعزام شد که به علت عدم اعتماد به نفس در ارائه مطلب تیم انتخاب نشد و من سعی کردم روی اعتماد به نفس خودم بیشتر کار کنم.

دوران دبیرستان را در مدرسه فرزانگان ۴ گذراندم. که هر ساله کارگاه های علمی پژوهشی برگزار می‌کردند که چون عموماً می‌گفتند: تیزهوشانی‌ها یا سمپادی‌ها تک بعدی هستند. همیشه سعی بر این داشتم که تمام تمرکزم، بر درس نباشد. از این جهت سال اول در کنار درس‌های مدرسه، کارگاه تئاتر را انتخاب کردم؛ که در بالارفتن اعتماد به نفسم نیز بسیار تاثیرگذار بود. پس از ۹ ماه آموزش دیدن در برابر جمع‌های ۱۰۰ نفره در سانس‌های مختلف روی صحنه می‌رفتیم.

در سال دوم نیز کارگاه سواد رسانه ای را انتخاب کردم و در کنار همه این‌ها نویسندگی و کلاس رزمی کیک بوکسینگ از کارهای مورد علاقه‌ام بود که خوشبختانه موفق به کسب مدال طلای استانی در این رشته نیز شدم.

ممنون که ما را با گوشه‌ای از کیفیت آموزشی در مدارس تیزهوشان آشنا کردید. برخی به این باور هستند که بسیاری از دانش‌آموزانی که در مدارس تیزهوشان تحصیل می‌کنند، دچار غرور می‌شوند. نظر شما در این مورد چیست؟

به نظرم مرز بین اعتماد به نفس و غرور خیلی باریک هست. غرور هم همان‌طور که میدانید دو نوع کاذب و به حق دارد. از طرفی فردی که غرور کاذب و بیجا و فرای حد داشته باشد. اصولا کسی را در اطراف خود نخواهد داشت و تا حدی رو به انزوا می‌رود. اما غروری که همراه با اعتماد به نفس و افتخار باشد انسان را اجتماعی‌تر می‌کند.

در برخی موارد یک دانش آموز سمپادی انتخاب‌های متفاوتی برای زمان تفریح خود دارد. مثلا به جای صرف زمان زیاد در گیم نت، یا آرایشگاه، یا مراکز خرید ترجیحش می‌تواند ماجراجویی در مراکز تحقیقاتی و سایت‌های علمی باشد. مواردی این‌چنین نباید غرور تلقی شود و صرفا تفاوت در سلیقه هاست.

چه چیزی باعث شد که رشته‌ میکروبیولوژی را انتخاب کنید؟

شاید بیشتر دوستانم هدفشان صرفاً پزشکی، دندان‌پزشکی، دارو و رشته‌هایی از این قبیل بود، اما من حقیقتا به این رشته‌ها فکر نمی‌کردم و همیشه خود را در آزمایشگاه مشغول کشف مواد مختلف تصور می‌کردم. در حالی که اطلاع ویژه‌ای از رشته‌های آزمایشگاهی نداشتم و موقع انتخاب رشته مثل بسیاری از هم‌رشته‌‌ای‌هایم، به صورت اتفاقی رشته میکروبیولوژی را انتخاب کردم.

کِی به این نتیجه رسیدید که علاقه‌مند به رشته میکروبیولوژی هستید؟

پس از قبولی در رشته میکروبیولوژی با تحقیقاتی که انجام دادم متوجه این موضوع شدم که در دانشگاه‌ها به تدریس بخش عملی بهای چندانی داده نمی‌شود، در نتیجه از همان ترم اول دانشگاه که حتی تئوری مباحث تخصصی میکروب را پاس نکرده بودم به کارآموزی در کارگاه‌ها و آزمایشگاه های خصوصی خارج از دانشگاه مشغول شدم و مهارت خود را بالا بردم و روز به روز علاقه‌ام نسبت به رشته میکروبیولوژی بیشتر شد.

لطفا درباره رشته میکروبیولوژی اطلاعات مختصری در اختیار مخاطبان ایران آتا قرار دهید.

قبل از اینکه بخواهم راجع به میکروبیولوژی حرفی بزنم، ترجیح می‌دهم از کل به جز برویم.

و در ابتدا در مورد علم زیست شناسی صحبت کنیم.

علوم زیستی که از آن به عنوان علم قرن ۲۱ یاد شده است، مطالعه موجودات زنده و بررسی روند تکاملی حیات از گذشته تاکنون است.

که شامل شاخه های متعددی از جمله میکروبیولوژی، بیوتکنولوژی، گیاه شناسی، ژنتیک، سلولی، مولکولی، تکاملی، جانوری و فیزیولوژی می‌شود.

هر کدام از این علوم جایگاه ویژه ای در حل مسائل و مشکلات جهانی دارند.

به طور مثال: رشته گیاه شناسی اهمیت قابل توجهی دارد. چرا که منبع تغذیه‌ی اکثرِ جانوران هستند و برای بهره وری در کاشت، داشت، برداشت و کشاورزیِ سودمندتر، باید به صورت کاربردی به این رشته توجه شود.

علم میکروبیولوژی به بررسی و مطالعه موجودات ریزی که عموماً با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند، می‌پردازد و ارتباط بین میکروارگانیسم ها با هم و با موجودات دیگر بررسی می‌شود. میکروب‌ها شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، تک یاخته‌ها و جلبک‌ها می‌شوند.

رشته میکروبیولوژی به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: میکروبیولوژی کاربردی و میکروبیولوژی پزشکی

که میکروبیولوژی کاربردی به خودی خود شامل: میکروبیولوژی صنعتی، میکروبیولوژی محیطی و میکروبیولوژی غذایی می‌شود و میکروبیولوژی پزشکی علم مطالعه میکروارگانیسم های بیماری‌زا و ساختار آن‌ها و پیشگیری از بیماری‌ها است.

میکروبیولوژی ماهیت بین رشته ای دارد. برای مثال میکروبیولوژی صنعتی که علم مطالعه میکروارگانیسم‌ها یا محصولات آن با هدف افزایش سودآوری و تولیدات در مقیاس بزرگ به منظور استفاده مستقیم یا بالقوه در تولید کالاهای مصرفی است، ارتباط تنگاتنگی با رشته بیوتکنولوژی دارد، که در واقع علم بهره برداری از فرآیندهای بیولوژیکی میکروارگانیسم‌ها و تولید یا اصلاح محصولات است.

علوم پایه مورد نیاز و تکمیلی رشته میکروبیولوژی شامل فیزیک، شیمی، ریاضیات و آمار و رشته تخصصی بیوانفورماتیک است.

موضوعات داغ و به‌روزی که هم اکنون مورد توجه دانشمندان و محققان است، باکتریوفاژها و انتقال‌دهنده میکروبی به داخل بدن است و از نظر تغذیه پروبیوتیک‌ها خیلی مورد توجه هستند.

ممنون برای اطلاعات مفیدی که درباره علوم زیستی و میکروبیولوژی در اختیارمان قرار دادید. وظایف میکروبیولوژیست‌ها شامل چه مواردی می‌شود؟

وظیفه یک میکروبیولوژیست عبارتند از:

1. 1. انتخاب ارگانیسم و محیط مناسب رشد آن
   2. تعیین شرایط محیطی برای بهره‌وری مطلوب ارگانیسم
   3. ارزیابی عدم وجود آلاینده‌ها در طول فرآیند تولید و کنترل کیفیت محصول تولید شده
   4. نگهداری مناسب نمونه‌ها به منظور حفظ خواص مطلوب آنها
   5. بهبود عملکرد میکروارگانیسم با دستکاری ژنتیکی یا بازسازی محیط

فردی اگر بخواهد در رشته میکروبیولوژی به موفقیت‌های بزرگ دست یابد باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟

اگر دانش آموزی طالب دانستن درباره زیست جانوران و گیاهان و انسان‌ها باشد و مهارت‌های ارتباطی خوبی برای انتقال اطلاعات حاصل از تحقیقات، تفکر انتقادی و توانایی حل مسئله برای پیدا کردن راه حل منطقی برای خروج از مشکلات پی در پی پیش رو و روحیه کار گروهی در آزمایشگاه را داشته باشد و از همه مهم تر، کنجکاو و خلاق و علاقمند باشد می‌تواند در این رشته موفقیت های بزرگی را کسب کند.

مهم‌ترین چالش فارغ‌التحصیلان میکروبیولوژی در ایران چیست؟

چالش های متعددی در برابر این رشته در کشور ایران وجود دارد که امید است طی سال‌های آینده این مشکلات برطرف شود از جمله اینکه:

1. 1. بعد از ورودی ۹۶ میکروبیولوژی دوره طرح برای این دانشجویان برداشته شد و ما اگر خواهان یادگیری تکنیک های تخصصی تر و کسب تجربه بیشتر بودیم باید به آموزشگاه‌های خارج از دانشگاه مراجعه می‌کردیم.
   2. مسئله  دیگر، ندادن مهر نظام آزمایشگاهی به دانشجوهای علوم پایه برای تاسیس آزمایشگاه ها می باشد. که اگر فردی خواهان تاسیس آزمایشگاه باشد، لزوماً باید با تخصص های متعددی از جمله هماتولوژیست، بیوشیمیست و مسئول فنی را همکاری کند و به صورت اشتراکی آزمایشگاه تاسیس کنند.
   3. متاسفانه طی بخشنامه ای دانشجویان زیستی و علوم پایه از کار در آزمایشگاه های تشخیص طبی و پاتوبیولوژی محروم شدند. و هم اکنون دانشجوی های زیستی بیشتر در پژوهشکده ها و آزمایشگاه های تحقیقاتی و شرکت های دانش بنیان فعالیت دارند.
   4. از سال ۹۶ رشته میکروبیولوژی شاخه زیست سلولی و مولکولی جدا شده و به صورت رشته مستقل می‌باشد و این امر سبب شده است که دانشجویان رشته میکروبیولوژی مجاز به شرکت در یک سری از رشته‌ها در مقطع ارشد وزارت بهداشت را نباشند. البته در این مورد هر ساله بخش نامه ها تغییر کرده و اطلاعات مورد نیاز در دفترچه وزارت بهداشت درج خواهد شد.

پس از شروع پاندمی کرونا اهمیت ویژه رشته های علوم پایه  بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و طبیعتاً در سال های پیش رو متقاضیان رشته های علوم پایه از جمله زیست شناسی بیشتر از الان خواهند بود. به دلیل اینکه زیست‌شناسی اثرات ویژه‌ای بر پزشکی مدرن، کشاورزی، محیط زیست و صنعت داشته است.

به نظرتان در ارتباط با رشته میکروبیولوژی، چه باور اشتباهی در بین مردم متداول است؟

موضوعی که کمی ناراحت کننده است و ما دانشجویان زیستی باید بیشتر اطلاع رسانی کنیم، این است که مردم عقیده دارند میکروب‌ها لزوماً بد، مضر و غیر بهداشتی هستند، در حالی که ۶۰ درصد وزن بدن ما را میکروب‌ها در بر گرفته اند. که همه این‌ها هم مضر نیستند، ما باکتری‌های مفیدی در بدن داریم که اصطلاحاً فلور نرمال بدن شناخته می‌شوند. که متاسفانه با مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها از بین می‌روند و مشکلات عدیده‌ای را به دنبال خواهند داشت. که تحقیقات اخیر در مورد؛ پروبیوتیک‌ها، پری‌بیوتیک‌ها و پارابیوتیک‌ها در جهت برطرف کردن این قبیل مشکلات روده ای و افزایش باکتری‌های خوب بدن، هستند.

بقراط در سال ۲۰۰۰ میلادی گفته است مرگ آینده بشریت در روده می‌باشد و این اهمیت به سزای الگوی میکروبیومی افراد در روده را مشخص کرده است.

نظرتان درباره ترورهای بیولوژیکی و نقش میکروبیولوژیست‌ها دراین‌باره چیست؟

فکر می کنم جنگ جهانی بعدی دیگر نظامی نخواهد بود و تماما به شکل ویروس، سم و … است. که علم زیست شناسی به شدت می‌تواند در این مورد تاثیرگذار باشد و برای مقابله با این مشکلات تنها راه افزایش اطلاعات زیستی و به روز نگه داشتن علم‌مان است.

لطفا درباره واکسن کرونا برایمان بگویید و به نظرتان چرا برخی مخالف اجباری بودن واکسن کرونا هستند؟

درباره واکسن خب از آن جایی که فناور واکسن کوویران برکت، دکتر اصغر عبدلی، از اساتید بنده در دانشگاه بودند و شناخت کاملی از ایشون دارم و اطمینان کامل به فرآیند این واکسن دارم توصیه بنده زدن واکسن هست، و طبق گفته سازمان بهداشت جهانی: بهترین واکسن دردسترس‌ترین واکسن است.

و در کل این یک روند مانند رودخانه است که اگر در برابر آن مقاومت کنیم خودمان ضربه خواهیم خورد و البته در این مورد خاص، نه تنها خودمان و اطرافیانمان را درگیر و داغدار می‌کنیم، و بلکه سهم عمیقی در ریشه‌کن نشدن این ویروس منحوس خواهیم داشت.

خواهش می‌کنم واکسن بزنید.

کادر درمان، کادر پزشکی، کادر آزمایشگاه و البته هموطنانمان، همه خسته هستیم و دوران پسا کرونای سختی در پیش داریم.

اگر بخواهید میکروبیولوژی را به ورزشی تشبیه کنین، آن ورزش کدام است؟

اگر بخواهم علم زیست‌شناسی را به یکی از رشته‌های ورزشی تشبیه کنم، آن را به رشته دو یعنی همان دوندگی تشبیه می‌کنم چون پایه تمامی رشته‌های کاربردی است. همانطور که در بازی بسکتبال حتماً موظف به دویدن هستیم یا در ورزش‌های رزمی مانند کیک بوکسینگ، برای تمرین و آمادگی جسمانی نیاز به دوندگی داریم، برای پیشبرد و تولید محصولات پزشکی و تاسیس شرکت های دانش بنیان حتماً باید علم‌زیستی خود را افزایش دهیم.

عضو انجمن‌های مرتبط با رشته تحصیلی‌تان هستید؟ از فعالیت‌هایی که در آن شرکت کرده‌اید برای ما بگویید. انجمن‌های علمی چه نقشی می‌توانند داشته باشند؟

همکاری بنده در حوزه‌ی رشته‌ی تحصیلی‌ام با اتحاد زیست شناسان ایران است و از اعضای تولید محتوای آکادمی میکروب شناسان ایران و از اعضای پادکست دانشگاه علوم پزشکی تبریز عضو سازمان ثبت اختراعات کشور هستم.

اگر وارد این رشته شدید حتماً در شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام، پیج‌های علمی مربوط به رشته خود را دنبال کرده و از موضوعات داغ یا هات تاپیک زمان خود مطلع باشید.

• اینستاگرام ریزکاوش در اینستاگرام
• انجمن علمی علوم دانان در اینستاگرام

توصیه شما به دانش آموزانی که دوست دارند وارد این رشته شوند و دانشجویانی که به تازگی وارد این رشته تحصیلی شده اند چیست؟

اگر احساس می‌کنید این رشته با روحیه شما سازگار است؛ فرصت را غنیمت شمرده و شک نکنید. چون در این رشته فراغ بال خواهید داشت و می‌توانید بدون محدودیت در مورد هر چیزی که دغدغه شما هست ایده پردازی کرده و در بسترهای فراهم شده ایده خود را گسترش دهید و حتی منجر به تحول علمی شگرفی در جهان شوید.

اگر به عقب برگردید باز هم رشته میکروبیوبوژی را برای تحصیل انتخاب می‌کنید؟ برای ادامه تحصیل چه رشته‌ای را انتخاب می‌کنید؟

بلی. اگر هزار بار هم به عقب برگردم، برای بار هزارم این رشته پرچالش، رها و جذاب را انتخاب خواهم کرد و احتمالا رشته‌ای که برای ادامه انتخاب خواهم کرد، ایمنی شناسی، ویروس شناسی یا بیوتکنولوژی میکروبی باشد.

به اینکه عضو کوچکی از جامعه بزرگ زیستی هستم افتخار می کنم.

سپاس برای زمانی که به این گفت‌وگو اختصاص دادید. برایتان شادی و موفقیت در تمام مراحل زندگی آرزومندیم و امیدواریم شاهد صعودتان به قله‌های رفیع علمی جهان برای سربلندی ایران عزیزمان باشیم.